Bản chất cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại và hậu quả xã hội của nó dưới chủ nghĩa tư bản hiện nay?

Lời giải

Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại là cuộc cách mạng diễn ra đồng thời trên cả ba lĩnh vực khoa học, kỹ thuật và công nghệ trong một quá trình thống nhất, trong đó khoa học ngày càng đóng vai trò chủ đạo, đi trước mở đường cho kỹ thuật, công nghệ và sản xuất phát triển.

Bản chất của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại là bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của lực lượng sản xuất, phương thức tổ chức quản lý; phân công lao động xã hội và tăng năng suất lao động dựa trên những tiến bộ của hệ thống tri thức khoa học, công nghệ tiên tiến. Đồng thời, đó là sự phát triển của các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất, làm cho nền sản xuất tiến từ thủ công lên cơ khí hóa, tự động hóa, tin học hóa…

Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại không chỉ can thiệp mạnh mẽ đến kỹ thuật, đến những quá trình công nghệ sản xuất và những hình thức tổ chức sản xuất, mà còn là biến đổi con người và đặt ra những yêu cầu mới cho con người với tư cách là lực lượng sản xuất chủ yếu hàng đầu.

Sự phát triển của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại không độc lập với xã hội mà có tác động mạnh mẽ đối với sự phát triển xã hội. Tùy thuộc vào chế độ xã hội mà vai trò, tính chất phát triển của cách mạng khoa học và công nghệ tác động đến xã hội khác nhau.

Dưới chủ nghĩa tư bản, cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại là phương tiện mang lại lợi nhuận cao cho nhà tư bản; phương tiện duy trì, bảo vệ địa vị thông trị của giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản. Một mặt, làm cho chủ nghĩa tư bản có khả năng tự điều chỉnh thích nghi và có những bước phát triển nhất định; mặt khác, làm gay gắt thêm, khoét sâu thêm mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa tư bản. Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại làm cho sản xuất phát triển mạnh mẽ nhanh chóng, mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất ngày càng gay gắt. Đồng thời, nó cũng làm tăng nạn thất nghiệp, phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn; tạo ra bước nhảy vọt về chất các phương tiện giết người và chạy đua vũ trang; làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường đe dọa sự sống của nhân loại…

Trước sự phát triển của khoa học và công nghệ hiện đại, hiện nay ở các nước tư bản chủ nghĩa đang tồn tại hai quan điểm trái ngược nhau. Khuynh hướng “kỹ trị” đã cường điệu hóa, tuyệt đối hóa vai trò của kỹ thuật, vai trò của các nhà kỹ thuật trong sự phát triển xã hội. Khuynh hướng “phản kỹ trị” coi kỹ thuật và hoạt động kỹ thuật như là nghịch lý gắn với điều ác… Cả hai khuynh hướng trên đều là sai lầm, họ đã tách rời khoa học và công nghệ ra khỏi chế độ chính trị – xã hội mà nó đang tồn tại, phát triển.

Hiện nay, chỉ có đứng vững trên quan điểm, lập trường chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh mới có thể đánh giá một cách khách quan, khoa học về bản chất của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại. Có đánh giá đúng đắn vai trò của khoa học và công nghệ hiện đại mới có chính sách đầu tư đúng đắn và phát huy tác dụng của nó một cách hiệu quả. Vì vậy, nhiệm vụ cấp thiết đặt ra cho cách mạng nước ta hiện nay là phải làm cho khoa học và công nghệ hiện đại thật sự trở thành động lực mạnh mẽ phát triển kinh tế – xã hội đất nước, thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới và xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa.