Mùa thu là mùa của sự ấm áp, qua đi những cái nắng nóng của mùa hè oi ả, thu sang vạn vật được sống trong cái se lạnh. Chính vì thế, mùa thu là đề tài không thể thiếu trong văn học. Sang thu – bài thơ của Hữu Thỉnh cho ta thấy vẻ đẹp của mùa thu tươi đẹp đến nhường nào. Trong bài viết này Toptailieu sẽ chia sẻ đến bạn đọc cách Nghị luận về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh học sinh giỏi hay và chính xác nhất.
1. Dàn ý nghị luận về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh học sinh giỏi
Mở bài
– Khái quát về tác giả, tác phẩm Sang thu của Hữu Thỉnh
– Những cảm nhận tinh tế của nhà thơ được Hữu Thỉnh khắc họa về sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu. Bài thơ được sáng tác 1977 , in lần đầu trên báo Văn nghệ, sau đó được in lại nhiều lần trong các tập thơ
Thân bài
* Phân tích cảm nhận tinh tế của nhà thơ trong gió se về tín hiệu sang thu
– Ở không gian gần, tác giả đã cảm nhận bằng nhiều giác quan và sự rung cảm tinh tế về cảm giác thu về
+ Hương ổi chín lan vào không gian, phả vào gió se
+ Sương đầu thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm
+ Từ “bỗng” diễn tả sự ngạc nhiên, ngỡ ngàng của nhà thơ trước những phát hiện thú vị báo thu về
+ Động từ “phả” gợi lên hương thơm của ổi chín như sánh lại, luồn vào trong gió gợi lên cho người đọc hình dung được không gian và thời gian của tiết sang thu
+ Gợi ra hình dung của hương ổi chín lan trong không gian, phả vào gió se
+ Chùng chình – nghệ thuật nhân hóa: sương như có ý chậm lại, quấn quýt, điều đó cũng gợi hình ảnh về bước đi của thời gian, nhẹ nhàng
* Cảm nhận những chuyển biến tinh tế của đất trời lúc thu sang
– Những chuyển biến tinh tế về khoảnh khắc giao mùa được diễn tả thú vị qua đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu” – nghệ thuật nhân hóa diễn tả sự nuối tiếc, sự lưỡng lự trước khi chuyển mùa. Hình ảnh dòng sống trôi thanh thản, êm dịu chính là sự lắng đọng, “dềnh dàng” đặc trưng của mùa thu
– Chim “vội vã”: nghệ thuật nhân hóa, dường như chim muông cũng cảm nhận được sự chuyển giao của mùa mới nên tìm cho mình hướng đi
– Những hình ảnh đẹp, chi tiết đặc sắc giàu sức gợi hình tái hiện chân thật góc nhìn cũng như cảm xúc say sưa, hòa nhịp của tác giả trong khoảnh khắc thiêng liêng của đất trời
* Những tâm tư, suy ngẫm của tác giả
– Các tính từ chỉ mức độ “vẫn còn”, “vơi dần” bớt từ chỉ mức độ rằng hạ nhạt dần, thu đậm nét hơn
– Quan sát tinh tế, nhạy cảm của tác giả: Sấm cũng bớt bất ngờ/ Trên hàng cây đứng tuổi
+ Hình ảnh thực của tự nhiên sang thu sấm thưa thớt, không còn dữ dội làm lay động hàng cây nữa
+ Nghệ thuật nhân hóa: “bớt bất ngờ”- trạng thái của con người
+ Hàm ý: con người khi cứng cáp, trưởng thành sẽ không còn sợ, hay cảm thấy bất ngờ trước những thử thách, sóng gió của cuộc đời. Con người từng trải sẽ vững vàng, kiên định hơn trước những tác động bất thường từ ngoại cảnh.
Kết bài
– Nhấn mạnh giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
– Về nghệ thuật: nhân hóa mang lại cái hồn cho bài thơ, nghệ thuật ẩn dụ tạo chiều sâu về cảm xúc và suy nghĩ, sử dụng nhiều từ láy, tính từ gợi trạng thái, hình ảnh chân thực
– Khẳng định tài năng nghệ thuật của nhà thơ Hữu Thỉnh
2. Nghị luận về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh học sinh giỏi
Mùa thu được đánh giá là mùa đẹp nhất trong năm. Trong suốt dòng chảy văn học Việt Nam, từ trung đại cho đến hiện đại không ít thi sĩ đã phải nghiêng mình trước vẻ đẹp ấy. Chúng ta sẽ nhớ tới chùm thơ “ Thu điếu – Thu ẩm – Thu vịnh” của Nguyễn Khuyến hay “ Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu… Viết về mùa thu, còn phải kể đến một tác phẩm vô cùng tiêu biểu của Hữu Thỉnh – Sang thu. Tác phẩm đã thể hiện một cái nhìn mới về mùa thu, một cái nhìn vô cùng mới mẻ vào giây phút chuyển giao mùa từ cuối hạ sang đầu thu.
“ Bỗng nhận ra hương ổi
…
Trên hàng cây đứng tuổi.”
Hữu Thỉnh là một nhà thơ tài ba, đặc biệt sinh ra và trưởng thành trong suốt quá trình nước ta kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm được in trong tập “ Từ chiến hào đến thành phố”, được viết năm 1977, hai năm sau khi đất nước hoàn toàn giành được hoàn toàn giành được hòa bình và độc lập. Nhan đề “ Sang thu” đã giúp độc giả cảm nhận được những biểu hiện khi mùa hạ dần qua đi, mùa thu đã tới đồng thời còn bộc lộ nên hồn thơ vô cùng trữ tình, tinh tế của Hữu Thỉnh.
Bài thơ được mở đầu bằng những tín hiệu báo hiệu rằng mùa xuân đã dần dần thức giấc:
“ Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
Cái “ hương ổi” mới quen thuộc làm sao, hương ổi chính là tín hiệu xuất hiện đầu tiên. Ở các vùng quê, ổi là một loài cây quen thuộc, mỗi khi thu về ổi sẽ tỏa ngát mùi thơm vô cùng mộc mạc, mang đậm chất làng quê Việt Nam dân dã. Nếu xuyên suốt văn học trung đại, ta sẽ nhận ra những hình ảnh gợi nhắc mùa thu thường sẽ là ao, bầu trời, hay bông cúc, lá vàng… những hình ảnh vô cùng diễm lệ. Ấy vậy mà đến Hữu Thỉnh, mùa thu của ông vô cùng bình dị với “ hương ổi” vô cùng tươi mát, mới mẻ. Động từ mạnh “ Phả” gợi nên một mùi hương mạnh, tỏa theo từng luồng, phiêu du cùng làn gió lan tỏa khắp không gian. Làn gió mùa thu ấy chính “ gió se”, một loại gió se se lạnh. Không mang cho người đọc cảm giác nóng nực như cơn gió mùa hè, hay lạnh lẽo như gió mùa đông, cơn “ gió se” mát lạnh lặng lẽ đem hương ổi báo hiệu mùa thu về. Làn sương lúc này được nhân hóa “ chùng chình” bước những bước chân chậm rãi. Từng làn sương mỏng cứ lê từng bước chân, không hề dứt khoát, tưởng chừng như vẫn còn phân vân suy nghĩ có nên bước tiếp hay không. Cũng như đang luyến tiếc điều gì đó mà cố ý đi chậm để con người có thể chiêm ngưỡng thật kĩ vẻ đẹp tuyệt diệu ấy. “ Ngõ” ấy có thể hiểu là ngõ phố trong đời thực, cũng là ngõ của thời gian lúc giao mùa từ hạ sang thu. “ Hình như” là từ tình thái vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng, mông lung, ngờ vực không biết thật sự thu đã về hay chưa. Lúc này đây tâm trạng tác giả pha chút bồi hồi, bối rối và bâng khuâng.
Để chắc chắn cho những dấu hiệu mùa thu về, Hữu Thỉnh đã mở rộng không gian lên cao và xa hơn:
“ Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
Dòng sông được nhân hóa “ dềnh dàng”, từ láy biểu thị sự ung dung, thong thả. Vào mùa hạ, những dòng sông cuồn cuộn chảy xiết, thế nhưng khi vào thu thì lại nhẹ nhàng, đằm thắm. Đối lập với sự “ dềnh dàng” của sông chính là những chú chim vội vã tìm nơi trú đông, bởi mùa thu đã tới báo hiệu đông cũng sắp về. Hai câu thơ đối nhau đã vẽ nên một hình ảnh vô cùng thơ mộng và đẹp đẽ, bức tranh mùa thu lúc này các thoáng đãng và mở rộng hơn cả. Một đám mây mùa hạ khép lại khổ thơ thứ hai bằng tư thế “ vắt nửa mình” như con người đang lười nhác. Một hình ảnh thơ vô cùng gợi hình, gợi cảm, đám mây như một tấm lụa vắt mình sang thu, cũng giống như một chiếc cầu nối giữa mùa hạ và mùa thu. Ở đây cũng bộc lộ nên trạng thái nuối tiếc của tác giả, dẫu biết mùa thu đã đến rồi nhưng trong lòng vẫn luyến tiếc mùa hạ, chần chừ không muốn sang thu. Đây là một hình ảnh thơ vừa hư lại vừa thực, hết sức độc đáo và mới mẻ. Khung cảnh đất trời hiện lên qua ngòi bút tài năng, tâm hồn nghệ sĩ tinh tế của Hữu Thỉnh vô cùng tươi mới và lãng mạn.
Khi mùa thu tới, tác giả đắm chìm trong khung cảnh thu với những cảm xúc xao xuyến và rung động mãnh liệt. Đến khổ thơ thứ ba, đã bộc lộ nên những suy ngẫm của tác giả, để rồi lúc này đây ông chiêm nghiệm về cuộc đời mỗi con người:
“ Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.”
Sang khổ thơ cuối, mạch cảm xúc của cả bài thơ đã chuyển sang tâm tư, chiêm nghiệm về cuộc sống, con người khác hẳn với hai khổ thơ đầu.Nắng, mưa và sấm là những hiện tượng tự nhiên xuất hiện vào mùa hè, thế nhưng trong giây phút chuyển mình sang thu, Hữu Thỉnh đã vô cùng tinh tế khi nhận ra sự thay đổi về mức độ. Nắng vẫn còn đó, nhưng không còn mang hơi hướng gay gắt của cái hè oi ả nữa. Những cơn mưa rào mùa hạ, sáng nắng chiều mưa bất cứ lúc nào cũng đã không ồ ạt kéo tới. Những cơn giông lốc bất chợt kéo theo những tia sấm cũng đã dần dần vơi đi. Chính những từ “ vẫn còn”, “vơi dần”, “ cũng bớt” đã làm cho những hình ảnh trong câu thơ mang sắc thái giảm dần đi. Từ đó chính tác giả đã chiêm nghiệm ra những triết lí nhân sinh vô cùng sâu sắc. Đây chính là biện pháp ẩn dụ vô cùng đặc sắc. “ Nắng, mưa, sấm” chính là những giông bão bất chợt ập tới trong cuộc đời, những “ hàng cây đứng tuổi” sẽ luôn chắc chắn hơn những hàng cây non, bởi rễ của chúng cắm sâu vào lòng đất ẩn dụ cho những con người trải qua thời gian dài của năm tháng, vấp ngã. Và khi những giông tố, khó khăn ập đến, con người ta đã trải qua nhiều lần thì sẽ vững vàng, bình tĩnh đối mặt. Bản thân mỗi con người cũng không nên bất ngờ, bối rối trước những điều bất ngờ trong cuộc sống. Chính những cơn bão đã góp phần khiến rễ cây non ngày nào cắm sâu và lòng đất và phát triển, và những khó khăn thử thách sẽ khiến con người ta trưởng thành và thành công. Cũng có thể hiểu theo nghĩa những khó khăn, thử thách trong thời kì ta chống Pháp, Mỹ chính là sấm, và những hàng cây đứng tuổi chính là dân tộc Việt Nam ta kiên cường, chống chọi với chiến tranh. Ta đã chiến đấu hết mình, và không khuất phục để rồi từ đó ta trưởng thành, trở nên cứng cỏi, sánh vai với các cường quốc năm châu. Chính giây phút chuyển mùa từ hạ sang thu, cũng giống như đất nước ta trong giai đoạn chuyển giao qua một trang lịch sử mới, vô cùng vẻ vang và thành công của dân tộc Việt Nam. Qua “ Sang thu”, tác giả còn gửi gắm mong muốn luôn luôn giữ tâm thế chủ động, sẵn sàng đương đầu với mọi khó khăn trong cuộc sống này.
Với thể thơ năm chữ quen thuộc nhưng không kém phần độc đáo kết hợp với nhiều hình ảnh đẹp, sinh động, chân thực đã miêu tả thành công sự chuyển biến của đất trời khi chuyển dần từ hạ sang thu, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên da diết và triết lí nhân sinh vô cùng sâu sắc.
Gấp lại Sang thu của Hữu Thỉnh, độc giả vẫn sẽ không bao giờ quên bức tranh mùa thu tuyệt diệu, gợi cảm và xinh đẹp. Thành công của tác phẩm xuất phát từ ngôn từ, giọng điệu và chính những tình cảm, tâm tư mà tác giả gửi vào tác phẩm.
———————————-
Trên đây, Toptailieu đã cùng các bạn tìm hiểu cách nghị luận về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh học sinh giỏi. Hi vọng đây là những thông tin bổ ích cho các bạn. Chúc các bạn học tập tốt.
